Η ψύχωση, ως σοβαρή ψυχική διαταραχή, εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη των ατόμων που πάσχουν από κάποια διαταραχή στο φάσμα αυτό. Δύο πρόσφατες συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις (Crestois, Kempton&Twumasi, 2025• Ajnakinaetal., 2021) αναδεικνύουν με σαφήνεια τη σοβαρότητα του φαινομένου, εστιάζοντας αφενός στις διακρίσεις των εργοδοτών και αφετέρου στις μακροπρόθεσμες κοινωνικές επιπτώσεις μετά το πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο.
Η μελέτη των Crestois και συνεργατών (2025) αναδεικνύει σημαντικά επίπεδα διακρίσεων εις βάρος ατόμων με ψύχωση στην αγορά εργασίας. Η μετα-ανάλυση έξι μελετών κατέδειξε σημαντικό μέγεθος επίδρασης υποδηλώνοντας ότι τα άτομα με ψύχωση θεωρούνται από τους εργοδότες λιγότερο ικανά για απασχόληση σε σύγκριση με άτομα χωρίς αναπηρία ή με άλλες παθήσεις.
Περεταίρω ανάλυση έδειξε ότι περίπου το 76% των εργοδοτών εκφράζουν αρνητικές στάσεις έναντι της πρόσληψης ατόμων με ψύχωση. Οι κυριότερες ανησυχίες των εργοδοτών περιλάμβαναν αντιλήψεις σχετικά με την επικινδυνότητα των ατόμων, τη μειωμένη παραγωγικότητα και την απρόβλεπτη συμπεριφορά. Ιδιαίτερα η ανησυχία για το ότι τα άτομα θα εκδηλώσουν επικίνδυνες συμπεριφορές εμφανίστηκε ως το κυρίαρχο στοιχείο των αντιλήψεων γύρω από την ψύχωση, περισσότερο από άλλες ψυχικές διαταραχές, στοιχείο που καθιστά τη συγκεκριμένη διάγνωση ιδιαίτερα στιγματισμένη.
Η εργασία αποτελεί κρίσιμο παράγοντα στην πορεία ανάρρωσης των ατόμων με ψύχωση, ιδιαίτερα μετά από ένα πρώτο επεισόδιο. Παρά τα γνωστά οφέλη της απασχόλησης – όπως οικονομική ανεξαρτησία, ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και κοινωνική επανένταξη – τα ποσοστά εργασιακής ένταξης παραμένουν χαμηλά. Η μελέτη των Ajnakina και συνεργατών (2021) κατέδειξε ότι μόλις το 34% των ατόμων μετά από το πρώτο ψυχωτικό επεισόδιο ήταν σε απασχόληση στο τέλος εννεαετούς παρακολούθησης, ενώ μόνο το 20% διατηρούσε σταθερή σχέση στο τέλος δεκαετίας. Τα μειωμένα ποσοστά απασχόλησης με την πάροδο του χρόνου υποδηλώνουν ότι τα εμπόδια για απασχόληση αυξάνονται. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην εμφάνιση νοητικών ελλειμμάτων ή στην αυξανόμενη απόστασιοποίηση των ατόμων από την αγορά εργασίας, ιδιαίτερα όταν δεν έχουν αποκτήσει κατάλληλα επαγγελματικά εφόδια προ της ασθένειας.
Οι ερευνητές υπογραμμίζουν τη σημασία της υποστηριζόμενης απασχόλησης και της ενσωμάτωσης επαγγελματικών παρεμβάσεων στη θεραπεία. Η εφαρμογή αυτών των παρεμβάσεων, τόσο στην έναρξη της φροντίδας όσο και καθ’ όλη τη διάρκεια της ασθένειας, είναι κρίσιμη για τη βελτίωση των κοινωνικών εκβάσεων.
Φαίνεται, συνεπώς, πως υπάρχει μεγάλη ανάγκη για δομικές αλλαγές τόσο σε επίπεδο κοινωνικής αντίληψης όσο και σε επίπεδο παρεχόμενων υπηρεσιών. Το στίγμα από τους εργοδότες και η έλλειψη ευκαιριών καθιστούν την ψύχωση έναν παράγοντα κοινωνικής απομόνωσης και επαγγελματικής απαξίωσης. Η προώθηση της υποστηριζόμενης απασχόλησης, η εκπαίδευση των εργοδοτών και η διαρκής παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για μια πιο δίκαιη και συμπεριληπτική αγορά εργασίας.
Βιβλιογραφία
Crestois, N., Kempton, M. J., & Twumasi, R. (2025). Employer discrimination against individuals with psychosis: A systematic review and meta-analysis. Schizophrenia Research, 278, 35–46.
Ajnakina, O., Stubbs, B., Francis, E., Gaughran, F., David, A. S., Murray, R. M., & Lally, J. (2021). Long-term social outcomes in people with first-episode psychosis: A systematic review and meta-analysis. Schizophrenia Research, 231, 122–133.
