Ο καύσωνας είναι μια περίοδος που δυσκολεύει τους περισσότερους ανθρώπους. Οι υψηλές θερμοκρασίες, η έντονη ηλιακή ακτινοβολία και η γενικότερη δυσφορία που προκαλεί το καλοκαίρι στις πόλεις και στα χωριά, κάνουν την καθημερινότητα πιο απαιτητική. Για τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού, όμως, η εποχή αυτή μπορεί να συνοδεύεται από επιπλέον δυσκολίες που δεν είναι άμεσα ορατές στους γύρω τους, καθώς σχετίζονται κυρίως με τον τρόπο που το σώμα και το νευρικό τους σύστημα αντιλαμβάνονται και επεξεργάζονται τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Πολλά άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν αυξημένη ή μειωμένη ευαισθησία στις αισθήσεις τους. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να νιώθουν τη ζέστη πολύ πιο έντονα, το φως του ήλιου να τους είναι αφόρητο ή οι ήχοι του περιβάλλοντος να τους ενοχλούν σε βαθμό που για κάποιον νευροτυπικό να φαίνεται υπερβολικό ή ακατανόητο. Η ζέστη, σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι μόνο μια φυσική ενόχληση, αλλά και μια αισθητηριακή υπερφόρτωση που μπορεί να οδηγήσει σε άγχος, δυσφορία ή και meltdown, ειδικά όταν το άτομο δεν μπορεί να βρει άμεσα τρόπους να αυτορυθμιστεί.Η επιδερμίδα, για παράδειγμα, είναι ένα όργανο που μεταφέρει στο σώμα συνεχώς πληροφορίες για τη θερμοκρασία και την αφή. Σε περιόδους καύσωνα, η αίσθηση του ιδρώτα πάνω στο δέρμα, τα βαριά ή συνθετικά ρούχα, ακόμα και το ελαφρύ αεράκι από έναν ανεμιστήρα, μπορεί να γίνουν εξαιρετικά ενοχλητικά. Το έντονο φως του ήλιου ή η λάμψη που αντανακλάται σε διάφορες επιφάνειες αυξάνει την οπτική ευαισθησία. Ακόμα και ήχοι που προέρχονται από μηχανήματα ψύξης, κλιματιστικά, ή από τους δρόμους που γεμίζουν από κόσμο που ψάχνει λίγη δροσιά, μπορεί να δημιουργήσουν μια ηχητική «καταιγίδα» που είναι δύσκολο να διαχειριστούν.
Πέρα από τα αισθητηριακά ερεθίσματα, ο καύσωνας συχνά φέρνει και αλλαγές στη ρουτίνα: περισσότερη ώρα μέσα στο σπίτι για να αποφευχθεί η ζέστη, ακυρώσεις δραστηριοτήτων σε εξωτερικούς χώρους, αναπροσαρμογές στο ημερήσιο πρόγραμμα. Για κάποιον στο φάσμα, αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι ακόμη πιο δύσκολες από τη ζέστη την ίδια, γιατί ανατρέπουν τη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα που τόσο συχνά χρειάζονται για να νιώθουν ασφαλείς.
Για την υποστήριξη των ατόμων με αυτισμό σε περιόδους καύσωνα, είναι σημαντικό το περιβάλλον τους να προσαρμόζεται όσο είναι δυνατόν. Η παραμονή σε δροσερούς, ήρεμους χώρους με χαμηλό φωτισμό βοηθά στη μείωση της αισθητηριακής υπερφόρτωσης. Η χρήση φυσικών υφασμάτων που «αναπνέουν», όπως το βαμβάκι ή το λινό, μπορεί να μειώσει την ενοχλητική αίσθηση του ιδρώτα και της ζέστης στο δέρμα. Η προστασία από τον ήλιο με καπέλα, γυαλιά ηλίου και αντηλιακό βοηθά στην ελαχιστοποίηση των δυσάρεστων ερεθισμάτων.Παράλληλα, καλό είναι οι δραστηριότητες εκτός σπιτιού να προγραμματίζονται νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα, όταν η θερμοκρασία είναι πιο ήπια.
Είναι όμως εξίσου σημαντικό να αναγνωρίζουμε και την ανάγκη κάποιων ατόμων για απομόνωση ή ηρεμία, όταν νιώθουν υπερβολικά φορτωμένα. Δεν χρειάζεται πάντα να βρίσκουμε λύσεις ή να πιέζουμε για συμμετοχή σε δραστηριότητες. Καμιά φορά, αυτό που χρειάζεται είναι απλώς χρόνος και χώρος ώστε το άτομο να αυτορυθμιστεί.
Ο καύσωνας, τελικά, δεν είναι μόνο μια περιβαλλοντική πρόκληση, αλλά μια ολόκληρη κατάσταση που επηρεάζει σωματικά και συναισθηματικά το άτομο με αυτισμό. Με κατανόηση, προνοητικότητα και προσαρμοστικότητα, μπορούμε να συμβάλουμε ώστε αυτή η περίοδος να γίνει λιγότερο στρεσογόνα και πιο διαχειρίσιμη, ενισχύοντας έτσι την ποιότητα ζωής των αγαπημένων μας ή των ανθρώπων που υποστηρίζουμε.
Έφη Ασημακοπούλου
Κοινωνική Λειτουργός
Βιβλιογραφία:
Marco EJ, Hinkley LBN, Hill SS, Nagarajan SS (2011) Sensory processing in autism: a review of neurophysiologic findings. Pediatr Res 69(5 Pt 2):48R–54R.
Kern, J.K., Trivedi, M.H., Garver, C.R., Grannemann, B.D., Andrews, A.A., et al. (2006). The pattern of sensory processing abnormalities in autism. Autism, 10, 480–494.
Cascio, C., Moana-Filho, E., Guest, S., Nebel, M., Weisner, J., Baranek, G., & Essick, G. (2012). Perceptual and neural response to affective tactile texture stimulation in adults with autism spectrum disorders. Autism Research, 5(4), 231–244.
