Ο ΙΚΕΛΟΣ: Μια φωτεινή αγκαλιά για παιδιά με ΔΑΦ
Ο ΙΚΕΛΟΣ είναι σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που δραστηριοποιείται με στοργή και συνέπεια προς τα παιδιά που έχουν Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος. Σκοπός του είναι η υποστήριξη της ομαλής ζωής τους, της ευημερίας τους και της προαγωγής ικανοτήτων που θα τους επιτρέψουν να απολαμβάνουν τη ζωή με ασφάλεια, έμπνευση και σεβασμό.
Ένα από τα κύρια ζητήματα με τα οποία έρχονται αντιμέτωπα αυτά τα παιδιά και οι οικογένειές τους είναι η εκδήλωση άγχους και υπερδιέγερσης — καταστάσεις που μπορούν να μειώσουν το επίπεδο ευεξίας, να δυσκολέψουν την επικοινωνία και να επιβαρύνουν την καθημερινότητα.
Το άρθρο αυτό επικεντρώνεται στο πώς η νοσηλευτική μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά και υποστηρικτικά για την αποφυγή και διαχείριση αυτών των καταστάσεων, παρουσιάζοντας στρατηγικές που είναι τεκμηριωμένες και πρακτικά εφαρμόσιμες.
Κατανόηση του άγχους και της υπερδιέγερσης σε παιδιά με ΔΑΦ
Πριν η νοσηλευτική παρέμβει, είναι σημαντικό να κατανοηθεί τι σημαίνουν για το παιδί η ένταση, η υπερδιέγερση ή η δυσκολία στην πρόβλεψη αλλαγών.
- Αισθητηριακή ευαισθησία και υπεραντίδραση: Πολλά παιδιά αντιλαμβάνονται με ιδιαίτερη ένταση τον ήχο, το φως, την αφή ή τη μυρωδιά. Όταν οι αισθητηριακές εκκλήσεις είναι πολλές ή απρόβλεπτες, ενεργοποιείται ένα εσωτερικό αίσθημα ανησυχίας.
- Αβεβαιότητα: Το να μην ξέρουν τι θα συμβεί ή αλλαγές στο πρόγραμμα μπορεί να προκαλούν έντονη αναστάτωση. Η δυσκολία στην πρόβλεψη έχει συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα άγχους.
- Φόβοι ειδικού τύπου ή φόβοι φυσικής βλάβης, αποχωρισμού, κοινωνικής αλληλεπίδρασης — προέρχονται συχνά από την υπερευαισθησία και την αντίδραση σε αισθητηριακά ερεθίσματα.
Ο ρόλος της νοσηλευτικής: πρόληψη & διαχείριση
Η νοσηλευτική, στη φροντίδα των παιδιών με ΔΑΦ, έχει κρίσιμη θέση τόσο στην πρόληψη όσο και στη διαχείριση αυτών των καταστάσεων. Παρακάτω στρατηγικές και πρακτικές που μπορούν να εφαρμόζουν οι νοσηλεύτριες / νοσηλευτές:
Κατηγορία | Δράσεις / στρατηγικές | Στόχος |
Πρόληψη | • Δημιουργία προβλεψιμότητας: σταθερό πρόγραμμα, οπτικές υπενθυμίσεις, σύντομες προειδοποιήσεις για αλλαγές. | Να μειωθεί η πιθανότητα εκδήλωσης έντονης υπερδιέγερσης ή κρίσεων, να ενισχυθεί η σταθερότητα στην καθημερινότητα. |
Έγκαιρη παρέμβαση | • Αναγνώριση πρώιμων ενδείξεων ανησυχίας — κινήσεις, εκφράσεις, αλλαγές στη συμπεριφορά. | Να μειωθεί η ένταση , να αποφευχθεί η κλιμάκωση. |
Διαχείριση σε επεισόδιο | • Διατήρηση ηρεμίας στο περιβάλλον: μειωμένος φωτισμός, σίγαση ήχων. | Να ανακουφιστεί το παιδί, να αποφευχθούν τραυματισμοί φυσικοί ή συναισθηματικοί. |
Προτεινόμενες πρακτικές
- Εκπαίδευση του προσωπικού: Οι νοσηλευτές/νοσηλεύτριες να έχουν κατάρτιση για αισθητηριακές υπερευαισθησίες, πρώιμη αναγνώριση των ενδείξεων άγχους, τεχνικές αυτορρύθμισης και κρίσεων.
- Αξιολόγηση περιβάλλοντος: Ρύθμιση χώρων ώστε να αποφεύγονται τα οπτικά / ηχητικά ερεθίσματα, θόρυβοι, έντονα φώτα, πολύπλοκα μοτίβα. Δημιουργία «ήσυχων χώρων» όπου το παιδί μπορεί να αποσυρθεί.
- Συνεργασία με οικογένεια: Ενημέρωση και εκπαίδευση των γονέων για τις στρατηγικές που δουλεύουν στο σπίτι · κοινή παρατήρηση των συμπεριφορών που προεικονίζουν άγχος, ώστε να υπάρχει συνέχεια στο σπίτι και στο χώρο του συλλόγου.
- Κατάλληλα υλικά / αισθητηριακά εργαλεία: μαξιλάρια πίεσης, αντικείμενα αφής, μουσική χαμηλού ήχου, καλοσχεδιασμένα αισθητηριακά πάρκα, λευκοί θόρυβοι ή άλλα που βοηθούν στην ηρεμία.
- Προσαρμοσμένες δραστηριότητες χαλάρωσης: ζωγραφική, μουσική, βόλτες σε φυσικό περιβάλλον, δραστηριότητες που αγαπά το παιδί, ώστε να μετατοπίζεται η προσοχή σε θετικά ερεθίσματα.
- Αξιολόγηση & παρακολούθηση: Καταγραφή των επεισοδίων υπερδιέγερσης, των ερεθισμάτων που τα πυροδοτούν, των στρατηγικών που αποδίδουν, ώστε να βελτιώνεται συνεχώς το πρόγραμμα φροντίδας.
Προκλήσεις και τρόπος αντιμετώπισης
- Διαφορετικότητα στα παιδιά: Κάθε παιδί έχει διαφορετικό προφίλ αισθητηριακής ευαισθησίας και τρόπους αντίδρασης. Ο ρόλος της νοσηλευτικής είναι να προσαρμόζει το σχέδιο φροντίδας ανάλογα με το κάθε παιδί.
- Περιορισμένοι πόροι: ενδεχομένως δεν υπάρχουν πάντα οι ιδανικές συνθήκες ή υλικά. Σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να βρίσκονται εναλλακτικές λύσεις και να αξιοποιείται η δημιουργικότητα και η συνεργασία με άλλες ειδικότητες.
- Συνέχεια και συνέπεια: αν οι στρατηγικές δεν εφαρμόζονται σταθερά, δεν αποδίδουν. Είναι σημαντικό η ομάδα (νοσηλευτική, βοηθητικό προσωπικό, οικογένεια) να συμφωνεί και να συνεργάζεται.
Συμπέρασμα
Το Σωματείο Ίκελος Μη Κερδοσκοπικού Χαρακτήρα Πρόληψης και Προαγωγής με την υποστήριξη της νοσηλευτικής μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη και τη διαχείριση του άγχους και της υπερδιέγερσης στα παιδιά με ΔΑΦ. Μέσα από προβλεψιμότητα, την κατανόηση των αισθητηριακών αναγκών, κατάλληλες παρεμβάσεις και συνεργασία με οικογένεια και θεραπευτές, μπορεί να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που ενθαρρύνει τη σταθερότητα, την ασφάλεια και την ανάπτυξη.
Βιβλιογραφία
Παρακάτω μερικά άρθρα από τον διεθνή χώρο που υποστηρίζουν τις στρατηγικές και τα ευρήματα που αναφέρονται:
- MacLennan, K., Rossow, T., Tavassoli, T. (2021). The relationship between sensory reactivity, intolerance of uncertainty and anxiety subtypes in preschool-age autistic children. Autism. SAGE Journals+1
- MacLennan, K., Roach, L., Tavassoli, T. (2020). The Relationship Between Sensory Reactivity Differences and Anxiety Subtypes in Autistic Children. Autism Research. Wiley Online Library
- Optimising Anxiety Treatment for Autistic Children: a Narrative Review. Review Journal of Autism and Developmental Disorders, 2023. (περιλαμβάνει στοιχεία για το πώς το έκθεμα σε φοβίες/αποφυγή (exposure) στο πλαίσιο θεραπευτικών προγραμμάτων φέρνει καλύτερα αποτελέσματα όταν συνδυάζεται με συμμετοχή της οικογένειας και πρακτικές δεξιότητες) SpringerLink
- Έρευνες στον ελληνικό χώρο όπως η “Systematic intervention for children with autism spectrum disorder and integration in regular school classes: a naturalistic study” που αναφέρεται στο πλαίσιο της ελληνικής παιδιατρικής και εκπαιδευτικής πρακτικής.
Παπουτσάκη Αναστασία
Νοσηλεύτρια
Κέντρο Ημέρας Αχαίας για παιδιά και εφήβους με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος
